Alles over GENEALOGIE

Inhoudsopgave

. 2 33

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie Ga naar: navigatie, zoeken Genealogie, sibbekunde of stamboomonderzoek is een discipline van de geschiedkunde die zich bezighoudt met voorouderonderzoek dan wel de afstamming van de familienaam.

Het beoefenen van genealogie is duidelijk een zeer aanstekelijke bezigheid, gezien de groeiende populariteit van deze vrijetijdsbesteding.

Herkomst van achternamen

Achternamen kunnen op verschillende manieren tot stand zijn gekomen: de naam kan betrekking hebben op de voornaam van een van de ouders, schoonouders of grootouders; dit heet een patroniem. Een voorbeeld hiervan is Willem Janszoon, afgekort tot Willem Jans. De achternaam kan ook verband houden met de aardrijkskundige plek waar men vandaan komt (toponiem), bijvoorbeeld Jan van Boxmeer (van de plaats Boxmeer), maar ook Piet van de Ven (uit een veengebied) of Van de(r) Wijst (afkomstig van wijstgronden). In Vlaanderen, Brabant en Oost-Nederland komt een speciale vorm van toponiemen voor: boerderijnamen. Mensen noemden zich naar de boerderij of herberg waarin ze woonden, zoals Leferink of Groot-Kromkamp.

Door verschrijvingen van ambtenaren en geestelijken zijn vele achternamen in de loop van de tijd veranderd. Verbruggen naast Vanbrugge Van Brugge of Dupont komen voor, zodat het uitzoeken van dergelijke familienamen een hele klus kan worden. Daarentegen kwam het fenomeen vernoemen vroeger zeer vaak voor, zodat een bepaalde voornaam of een kleine variatie daarop regelmatig weer bij de nakomelingen werd toegepast wat weer enigszins houvast biedt.

Onder het regime van Napoleon werd het verplicht een achternaam te voeren vanwege de invoering van de burgerlijke stand. In het hertogdom Brabant en in Vlaanderen waren de familienamen in 1500 al bijna overal gestabiliseerd, zodat dit niet echt een probleem opleverde. In bepaalde streken van Nederland kan het voor een genealogisch onderzoeker echter problemen opleveren, omdat een familie ineens van achternaam veranderd kon zijn. Het aannemen van een achternaam werd vastgelegd in de zogenaamde registers van naamsaanneming. Die zijn een onderdeel van het bevolkingsregister. Het opgeven van een achternaam werd overigens niet altijd even serieus genomen, wat tot in onze ogen soms redelijk vreemde achternamen heeft geleid.

Hoofdvormen

Nakomelingen, grafisch weergegeven als parenteel

De meeste genealogen kiezen voor een bepaald soort onderzoek. Er zijn vier hoofdvormen te onderscheiden:

·         Stamreeks: rechtstreekse voorouders in mannelijke lijn

·         Kwartierstaat: alle voorouders in mannelijke en vrouwelijke lijn

·         Genealogie: nakomelingen in mannelijke lijn

·         Parenteel: alle nakomelingen in mannelijke en vrouwelijke lijn

Er is dus ook een beperkte betekenis van het woord genealogie: een overzicht van nakomelingen in mannelijke lijn.

Genealogische bronnen

Om genealogisch onderzoek te kunnen doen zijn historische bronnen nodig. In genealogisch onderzoek zijn deze bronnen bijvoorbeeld:

Persoonlijke gegevens :

· Persoonskaarten en persoonslijsten

·         Archieven van de Burgerlijke stand

·         Bevolkingsregisters

·         Memories van successie

·         Notariële archieven

·         Doop-, trouw- en begraafregisters (kerkelijke administratie)

·         Schepenbank-archieven

Overigens kan geconstateerd worden dat de verzamelde gegevens interessanter worden naarmate deze aangevuld kunnen worden met persoonlijke verhalen, wat voor meer dimensie zorgt.

Wetenschappelijke hulpbronnen

Om de mogelijke relatie tussen personen te bepalen of te bevestigen heeft men momenteel de hulp van DNA-onderzoek. Het DNA van personen afkomstig van dezelfde voorouders zal meer onderlinge gelijkenis vertonen dan het DNA van niet verwante personen. Het mitochondriaal DNA wordt enkel doorgegeven via de moeder en is dus een bron om de afkomst via maternale weg te onderzoeken. Het Y-chromosoom is DNA dat enkel via paternale weg wordt doorgegeven.

Verwerken van genealogische gegevens

Zodra men genealogische gegevens heeft verzameld door middel van vragen stellen aan familieleden, zoeken naar bewaard gebleven documenten en/of foto's en de verhalen daarachter, het bezoeken van archieven, hetzij fysiek of op internet, moeten deze gegevens overzichtelijk worden gemaakt. Hierdoor wordt de samenhang tussen de verschillende namen zichtbaar, en tegelijk waar zich lacunes bevinden die ingevuld dienen te worden. Dit kan natuurlijk door het gebruik van pen en papier, maar het gebruik van een computer heeft ook op dit gebied zijn intrede gedaan. Overigens leent de computer zich bij uitstek voor verwerking van grote aantallen gegevens.

Om het uitwisselen van gegevens welke zijn gemaakt met genealogische software te vereenvoudigen is een standaard bestandsformaat ontwikkeld, gedcom geheten (bestandsextensie: .ged). Er is een ruime keuze aan genealogische software beschikbaar, uiteraard in het Engels maar zeker ook in het Nederlands, zowel betaald als gratis, van heel eenvoudig tot zeer complex. Aldfaer is een gratis programma in het Nederlands.

Publiceren van genealogische gegevens

Na het samenstellen van de gegevens volgt vaak de wens de bevindingen publiek te maken, hetzij in druk hetzij op internet. Er zijn drukkerijen te vinden die zich specialiseren in kleine uitgaven, waar men familieboeken kan laten drukken. Maar de meest voorkomende vorm van publicatie sinds de opmars van computers en internet is natuurlijk de homepage / website, zowel vanuit een organisatie of archief alsook de persoonlijke homepages. Hieruit vloeide weer voort de noodzaak tot het maken van overzichtssites, portals en speciale zoekmachines uitsluitend voor het toegankelijk maken van de vele genealogische gegevens.

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie Ga naar: navigatie, zoeken Een stamreeks is een genealogisch overzicht met de voorouders van iemand, in mannelijke lijn. De verst gevonden voorvader in de stamreeks die dezelfde achternaam draagt als zijn mannelijke nakomelingen noemt men de stamvader van die achternaam.

Doel van een stamreeks is meestal om te onderzoeken wat de oorsprong is van de familie of familienaam. Soms wordt ook specifiek gezocht naar een familiewapen.

Een stamreeks kan op twee manieren worden uitgebreid:

door voorouders in vrouwelijke lijn te betrekken, dit vormt dan een kwartierstaat

door alle naamdragers van de oudste voorouder op te nemen: dit vormt dan een genealogie; of door alle nakomelingen op te nemen: dit vormt dan een parenteel.

↑ Top

  Kwartierstaat

Van Wikipedia

Ga naar: navigatie, zoeken In de genealogie is een kwartierstaat een overzicht met alle voorouders van iemand, zowel in mannelijke als in vrouwelijke lijn. Per generatie verdubbelt het aantal personen dus. De naam is ontstaan uit de vier kwartieren van een wapenschild, waarin men dan de wapens van de vier grootouders plaatste.

De methode van de kwartierstaat

Iedereen kan van zichzelf een kwartierstaat maken, behalve een vondeling.

Een kwartierstaat is een voorbeeld van een Binaire boom, waarbij de probandus de stam vormt.

Een kwartierstaat wordt meestal in een tekst weergegeven. Hierboven staat een grafisch overzicht.

Per voorouder wordt het kwartiernummer weergegeven, de zijn/haar naam, geboortedatum en plaats, datum en plaats van het huwelijk. De partner wordt apart weergegeven, want deze heeft een eigen kwartiernummer. Deze gegevens worden zoveel mogelijk als een doorlopende zin weergegeven, bijvoorbeeld:

2. A, geboren 1 januari 1900 te B, trouwt 1 januari 1920 te C met 3.

3. D, geboren 1 januari 1901 te E.

Soms volgt daaronder een lijst met kinderen en hun geboortegegevens.

Naast de genoemde basisgegevens kunnen extra gegevens worden vermeld zoals religie, beroep, bezittingen, evt. wetsovertredingen en diverse anekdotes.

Met name in kwartierstaten waarbij de voorouders beperkt zijn tot een klein geografisch gebied, kan kwartierherhaling optreden. Dit betekent dat dezelfde voorouder meerdere keren voorkomt. Gaat men veel generaties terug, dan treedt dit verschijnsel onherroepelijk op. Zou dat niet het geval zijn, dan zou men dertig generaties geleden meer voorouders hebben dan er toentertijd mensen op aarde leefden. Kwartierverlies treedt op wanneer een voorouder niet opspoorbaar blijkt, bijvoorbeeld door een situatie van onwettige geboorte.

Op den duur zal ieder onderzoek stoppen omdat iemands ouders niet bekend zijn.

Wat veel mensen leuk vinden aan kwartierstaatonderzoek, is dat men allerlei familienamen tegenkomt, die uit grote delen van Nederland of daarbuiten kunnen komen. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld een stamreeks, die over het algemeen beperkt is tot de eigen familienaam.

De kwartierstaat in het adels- en ordenrecht

Het begrip kwartierstaat is voortgekomen uit de in sommige landen gebruikelijke heraldische techniek van het kwartileren van het wapenschild.

De gesloten kaste van de edelen accepteerde geen ridders of huwelijkspartners met een ouder of grootouder die niet van adel was. Een edelman poogde daarom om met de kwartierstaat aan te tonen dat al zijn grootouders of zelfs overgrootouders gerechtigd waren om een wapen te voeren. In deze zin duidt de kwartierstaat ook de vaak fraai versierde stambomen met wapenschilden aan die genealogen en heraldici voor de adel tekenen. Een aantal ridderorden eist nog steeds dat de ridders of dames vier, acht of zelfs zestien kwartieren kunnen tonen. Dat betekent in het laatste geval dat àlle zestien overgrootouders van adel moeten zijn geweest. Bij acht kwartieren spreekt men in Duitsland van "Stiftadel" omdat dames met acht adellijke overgrootouders in adellijke stiften mochten intreden. Ook voor functies in bepaalde hofhoudingen, het Weense hof bijvoorbeeld was bijzonder streng, waren dergelijke kwartierstaten onontbeerlijk.

• Voorbeeld van een traditionele stamboom: De Stamboom van Donald Duck.

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie Ga naar: navigatie, zoeken Een genealogie is een genealogisch overzicht van alle nakomelingen in alleen mannelijke lijn.

Een genealogie wordt meestal in een tekst weergegeven. Hierboven staat een grafisch overzicht.

Per gezin wordt de naam van de man weergegeven, evenals zijn geboortedatum en plaats, datum en plaats van het huwelijk en de naam van de echtgenote en haar geboortegegevens. Deze gegevens worden als een doorlopende zin weergegeven, bijvoorbeeld:

A, geboren 1 januari 1900 te B, trouwt 1 januari 1920 te C met D, geboren 1 januari 1901 te E als zoon/dochter van F en G.

Daaronder volgt een lijst met kinderen en hun geboortegegevens.

Naast de genoemde basisgegevens kunnen extra gegevens worden vermeld, zoals beroep, bezittingen, evt. wetsovertredingen en diverse anekdotes.

In een genealogie komen gezinnen voor met allemaal dezelfde achternaam. Dit in tegenstelling tot een parenteel, waarin meer achternamen voorkomen. Toch kunnen in genealogieën de achternamen verschillend zijn door diverse oorzaken:

door verschrijvingen van ambtenaren en geestelijken zijn vele achternamen in de loop van de tijd veranderd, Verbruggen naast Vanbrugge of Van Brugge komen voor;

vóór 1800 had niet iedereen een familienaam, maar namen als patroniem (bijvoorbeeld Wim Janszoon) of toponiem (bijvoorbeeld Wim van Amsterdam).

  Parenteel

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie naar: navigatie, zoeken

Een parenteel is een genealogisch overzicht van alle nakomelingen, zowel in mannelijke als in vrouwelijke lijn.   Een parenteel wordt meestal in een tekst weergegeven. Hierboven staat een grafisch overzicht.

Per gezin wordt de naam van de nakomeling (man of vrouw) weergegeven, zijn/haar geboortedatum en plaats, datum en plaats van het huwelijk en de naam van echtgeno(o)t(e) en diens geboortegegevens. Deze gegevens worden als een doorlopende zin weergegeven, bijvoorbeeld: A, geboren 1 januari 1900 te B, trouwt 1 januari 1920 te C met D, geboren 1 januari 1901.

Daaronder volgt een lijst met kinderen en hun geboortegegevens.

Naast de genoemde basisgegevens kunnen extra gegevens worden vermeld, zoals beroep, bezittingen, evt. wetsovertredingen en diverse anekdotes.

In een parenteel kunnen gezinnen voorkomen met verschillende achternamen. Dit in tegenstelling tot een genealogie waarin meestal maar één achternaam voorkomt.

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie Ga naar: navigatie, zoeken De persoonskaart was een onderdeel van de bevolkingsregistratie in Nederland tussen 1938 en 1994.

Een persoonskaart bevat gegevens van één persoon; als dat een gezinshoofd is, staan ook de inwonende kinderen op de kaart. De kaart werd bewaard en bijgehouden door de woongemeente. Na overlijden ging de kaart eerst naar het CBS en daarna naar het Centraal Bureau voor Genealogie.

Op een persoonskaart staan in het algemeen de volgende gegevens:

·         Nummer van de geboorteakte en datum van overname van de gegevens daarvan op de kaart

·         Relatie tot het gezinshoofd

·         Achternaam

·         Voornamen

·         Geboortedatum en -plaats

·         Nationaliteit

·         Namen, geboortedata en -plaats van beide ouders

·         Naam van de huwelijkspartner

·         Geboortedatum en -plaats van de huwelijkspartner

·         Datum en plaats van het huwelijk

·         Datum, plaats en reden van bëeindiging van het huwelijk (O: overlijden, S: scheiding)

·         Woonadressen

·         Datum en plaats van overlijden (of van vertrek uit Nederland)

·         Op de kaart van een gezinshoofd werden daarnaast voor elk inwonend kind vermeld:

·         Achternaam en voornamen

·         Geboortedatum en -plaats

·         Verhouding tot het gezinshoofd (zoon / dochter / stiefzoon / stiefdochter)

·         Datum en wijze van verlaten van het gezin (H: huwelijk, A: afvoeren (vertrek), O: overlijden)

De gegevens zijn in de meeste gevallen met een schrijfmachine op de kaart gezet. De gegevens over verlaten van het gezin door een kind werden vaak geschreven.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden ook datum van afgifte en nummer van het Persoonsbewijs op de persoonskaart aangetekend. De datum werd meestal gestempeld en het nummer geschreven, vaak met PB ervoor (van "Persoonsbewijs").

Persoonskaarten en -lijsten van personen die langer dan een jaar dood zijn, kunnen worden opgevraagd bij het Centraal Bureau voor Genealogie. De adresgegevens worden pas openbaar als de betreffende persoon langer dan twintig jaar dood is.

Op de kaart werd ook de religie vermeld. Deze vermelding wordt door het CBG niet op het uittreksel gezet.

Administratie voor de persoonskaart

In de 19e eeuw werd het bevolkingsregister opgericht om permanent een goed beeld te hebben van de inwoners van een gemeente. Dit systeem van dikke registers werd in 1917 vervangen door een los kaartsysteem. Op elke zogenaamde gezinskaart werden de leden van één gezin per huisadres vermeld. In 1938 werd het systeem van de persoonskaart ingevoerd.

Administratie na de persoonskaart

Het systeem van persoonskaarten werd per 1 oktober 1994 vervangen door een digitale administratie: de persoonslijst van de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens.

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Ga naar: navigatie, zoeken Overlijdensakte uit de Burgerlijke Stand

In de registers van de Burgerlijke Stand wordt iemands burgerlijke staat opgenomen. Hieronder valt te weten wanneer iemand geboren, overleden, getrouwd en gescheiden is. Ook wordt het geregistreerd partnerschap sinds de invoering ervan in 1998 bijgehouden.

In iedere gemeente in Nederland en België kan een huwelijk gesloten en partnerschappen worden geregistreerd door een zogenoemde ambtenaar van de Burgerlijke Stand.

Inmiddels is het in de meeste Nederlandse gemeentes een goed gebruik dat speciaal hiervoor aangestelde personen op vrijwillige basis de huwelijken en de registratie van de partnerschappen voltrekken. Deze BABS'en (Buitengewoon Ambtenaar Burgerlijke Stand) zijn hiervoor apart aangesteld en beëdigd. In enkele gemeentes is het mogelijk om voor het huwelijk of het geregistreerd partnerschap zelf de ambtenaar van de Burgerlijke Stand of de BABS te kiezen die het huwelijk gaat voltrekken. Een ambtenaar die weigert mensen van hetzelfde geslacht te huwen wordt een weigerambtenaar genoemd.

Afb. rechts: Huwelijksakte van Geert Nanninga en Moetje Kiewiet, 18 mei 1883.

Geschiedenis

De Burgerlijke stand is in het grootste deel van Nederland ingevoerd in 1811 door Napoleon Bonaparte, met de invoering van de Code Napoléon op 1 maart 1811. De werkelijke invoering verschilt van plaats tot plaats. Zo werden de eerste huwelijksaktes in Amsterdam opgemaakt op 3 maart 1811, de overlijdens- en geboorte aktes beginnen daar op 23 juli van datzelfde jaar. In Friesland zijn er ook gemeentes waarvan de registers pas in 1812 beginnen^[1].

Napoleon voerde de Burgerlijke Stand in om o.a. de dienstplicht ten behoeve van zijn leger beter te kunnen afdwingen en om een efficiëntere belastingheffing in te voeren. Om dezelfde redenen werden zijn hervormingen door de overheden ook na zijn bewind gehandhaafd in de eertijds door hem bezette gebieden. In de Zuidelijke Nederlanden en in Zeeuws-Vlaanderen was de Burgerlijke Stand al in 1796 ingevoerd, in de verschillende Limburgse gebiedsdelen tussen 1796 en 1804. In de vrije gebieden Gemert en Ravenstein werd eind 18e eeuw ook al met de Burgerlijke Stand geëxperimenteerd.

Bij de invoering van de Burgerlijke Stand werd iedere Nederlandse burger (in Noord en Zuid) die nog geen vaste achternaam had, met een apart decreet van Napoleon van 18 augustus 1811^[2], verplicht er een te kiezen. Bij wijze van protest tegen deze opgelegde regel besloten sommigen, voornamelijk in het Noorden, een belachelijke achternaam te kiezen in de verwachting dat deze 'burgerlijke stand' na de Franse bezetting toch niet meer van belang zou zijn. Zonder erbij stil te staan dat de opvolgers van de Fransen deze administratieve vernieuwing wel eens over konden nemen zadelden ze hun nageslacht met een bizarre achternaam op. Zo zijn achternamen als b.v. 'Naaktgeboren', 'Zondervan', 'Pieletjes' ontstaan.

Toch bleven er nog geruime tijd mensen over die geen achternaam voerden. Op 17 mei 1813 werd een nieuw decreet uitgevaardigd waarin bepaald werd dat men toch echt voor 1 januari 1814 een achternaam moest kiezen. Maar ook dat werd niet overal opgevolgd. Veel later, als het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden al weer enige tijd een feit was, vaardigde koning Willem I op 8 november 1825 nog een Koninklijk Besluit uit waarin werd bepaald dat wie nog geen (vaste) achternaam had vastgelegd, daar nog 6 maanden de tijd voor kreeg^[2].

Gebruik voor genealogisch onderzoek

Deze Burgerlijke Stand is een belangrijke informatiebron voor mensen die aan stamboomonderzoek doen, hiervoor is het project Genlias opgezet om deze gegevens digitaal beschikbaar te stellen, en tevens van groot belang voor allerlei andere onderzoeken.

Een andere belangrijke bron is het bevolkingsregister, waarin onder meer vestiging, vertrek en religieuze gezindheid werden vastgelegd. Het bevolkingsregister is dus een doorlopende registratie, in tegenstelling tot de Burgerlijke Stand die uit momentopnames bestaat.

Voor gegevens uit de Burgerlijke Stand gelden beperkingen aan de openbaarheid om de privacy van nog levende personen te beschermen. Voor geboorteaktes geldt in Nederland een openbaarheidsbeperking van 100 jaar, voor huwelijksaktes 75 jaar en overlijdensaktes 50 jaar.

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie a naar: navigatie, zoeken

Het bevolkingsregister is een systeem van bevolkingsboekhouding waardoor inzicht ontstaat in de omvang en samenstelling van de bevolking van een land. In Nederland houden de gemeenten het bevolkingsregister bij (thans Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens, GBA). Dit gebeurt in de vorm van de digitale persoonslijst.

Geschiedenis

Tot de Franse tijd in Nederland voor 1795 kende Nederland eigenlijk geen centraal overzicht van samenstelling en omvang van de bevolking. De Franse bezetter voerde in enkele landsdelen in 1796 de burgerlijke stand in. In 1811 werd deze registratie overal ingevoerd. Dat betekent dat er geboorte-, huwelijks- en overlijdensakten werd opgemaakt. Hierin zit het verschil met het bevolkingsregister: de burgerlijke stand bevat akten van bepaalde momenten in iemands leven (geboorte, huwelijk, scheiding en overlijden) en het bevolkingsregister is een continu bijgehouden register van ingezetenen met woonplaats, etc.

In 1829 en 1839 werden er in Nederland eenmalige volkstellingen gehouden. Per 1 januari 1850 kregen de gemeenten de wettelijke plicht om een doorlopende bevolkingsregistratie bij te houden, alhoewel de volkstellingen ook werden voortgezet.

Nadat in het begin van de twintigste eeuw het gebonden boek was verdwenen en een gezinskaart (losbladig systeem) was ingevoerd, werd in 1939 de persoonskaart ingevoerd. Per inwoner moest worden bijgehouden:

·         familienaam

·         voornamen

·         geslacht

·         positie van elk persoon in het gezin

·         geboortedatum en -plaats

·         burgerlijke staat

·         kerkgenootschap

·         beroep

·         adres

·         datum van vestiging in de gemeente

·         vorige woonplaats

·         vertrek uit de gemeente

·         waarheen vertrokken

·         datum van overlijden

Deze kaart gaf een totaal inzicht in de bevolking. Hij gaf echter nog geen inzicht in de maatschappelijke samenstelling. Dat zou kunnen worden verkregen door een identificatieplicht van alle inwoners. In 1940 wees de regering een dergelijke invoering als 'niet-Nederlands' van de hand.

De Duitse bezetter had echter behoefte aan veel inzicht in de bevolkingssamenstelling. Via het bevolkingsregister en het daaraan gekoppelde persoonsbewijs kreeg de bezetter inzicht in allerlei zaken omtrent de bevolking. Hij kon vaststellen wie in aanmerking kwam voor tewerkstelling in Duitsland. Hij kon ook vaststellen wie er joden waren en via de bevolkingsregisters en de persoonsbewijzen snel zien wie er opgepakt moest worden.

Na de Tweede Wereldoorlog is de verplichte identificatie weer afgeschaft.

In het laatste decennium zijn de bevolkingsregisters geheel geautomatiseerd. Daartoe werd met ingang van 1 oktober 1994 de analoge persoonskaart vervangen door de digitale persoonslijst van de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens. Iedere gemeente is verplicht om deze geautomatiseerde administratie te voeren met behulp van door het ministerie van Binnenlandse Zaken goedgekeurde software. De gemeenten wisselen onderling via een gesloten netwerk de gegevens uit die voor de bijhouding van deze basisregistratie nodig zijn. Daarmee worden mutaties aangebracht in de persoonsgegevens, maar ook krijgen de afnemers automatisch bericht van de wijzigingen die voor de uitoefening van diens taak nodig zijn. Het ministerie van Binnenlandse Zaken beoordeelt of een afnemer mag worden toegelaten tot dit gesloten netwerk. Iedere deelnemer aan dit systeem is verplicht dagelijks de mailbox te legen zodat de gegevens zo recent mogelijk zijn.

Per 1 januari 2005 is de identificatieplicht weer ingevoerd voor volwassenen en kinderen vanaf 14 jaar.

Bibliografie:

1.       Seegers, G.H.J. en Wens, M.C.C. Persoonlijk gegeven - Grepen uit de geschiedenis van bevolkingsregistratie in Nederland, Uitg Bekking, Amersfoort, 1993.

2.       Wikipedia

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie Ga naar: navigatie, zoeken Een schepenbank is tijdens het Ancien Régime de voorloper van de huidige schepencolleges (bestaande uit een burgemeester en wethouders of schepenen). Aan het hoofd van een schepenbank staat (naar gelang de streek) een meier, schout of baljuw. Hij werd aangesteld door de bezitter van de jurisdictie, doorgaans de dorpsheer. De taken van de schepenbank gingen echter verder dan de huidige taken van burgemeester en wethouders of schepenen.

Op de eerste plaats hadden zij een rechterlijke taak wat personen en goederen aanging die binnen hun rechtsgebied (de heerlijkheid) vielen. Naar gelang de graad van de jurisdictie (hogere, middele of lagere jurisdictie) was de schepenbank bevoegd om bepaalde misdrijven tot een zekere kapitaalwaarde te berechten en uitspraak te doen in burgerlijke geschillen. Ook criminele zaken (hogere jurisdictie) konden tot haar bevoegdheid behoren, veelal met uitzondering van deze waarvoor lijfstraffen golden (deze rechtspraak werd waargenomen door landsheerlijke ambtenaren, zoals grootbaljuws, hoofdschouten, drossaards, amman, ...)

De overdracht van onroerend goed (goedenissen) en erfverdelingen(lotingen) vonden eveneens plaats voor de schepenbank, die hierop een registratierecht (pontpenning) mocht heffen.

De schepenbank had ook tal van bestuurlijke taken. Op regelmatige geërfdendagen (ook gouwdagen genoemd) bespraken ze het gemeentebeleid. Dit omvatte ook de organisatie van de inning van zekere belastingen die verschuldigd waren aan de dorpsheer, de aanstelling van onderwijzers en vroedvrouwen, het zorgdragen voor de begaanbaarheid van wegen en waterlopen (belijden genoemd), beheren van gemeentegronden en het verzekeren van de veiligheid van het dorp.

Taakomschrijving

De voorzitter van de schepenbank wordt naar gelang de streek meier, schout of baljuw genoemd. Het ambt werd doorgaans verpacht door de bezitter van de jurisdictie (doorgaans de dorpsheer of landsheer), die bijgevolg ook het benoemingsrecht had.

De leden van de schepenbank noemt men de schepenen, wier verkiezing eveneens ter goedkeuring aan de heer moest voorgelegd worden. Samen met de voorzitter formuleerden de schepenen een vonnis. Diepgaande juridische kennis was hierbij niet echt noodzakelijk want er werd geoordeeld naar gewoonterecht. Een beslissing van de schepenbank kon slechts worden aangevochten door ten hoofde te gaan bij een hoofdbank die dezelfde costume volgde. Dit is te vergelijken met de hedendaagse beroepsprocedure, evenwel met dit verschil dat een schepenbank soeverein bleef (een wijzigbaar vonnis werd gewoon als advies teruggestuurd vanuit de hoofdbank, waarna de schepenbank eventueel haar vonnis wijzigde). Een schepenbank telde afhankelijk van de vorm van jurisdictie vier of zeven schepenen. De schepenen kwamen veelal uit de leidinggevende geslachten. Een schepenambt bleef soms eeuwenlang in een familieverband verankerd.

De griffier (ook secretaris of gerechtsschrijver) was samen met de voorzitter wellicht het best vertrouwd met de afhandeling van een juridische zaak en de kennis van het gewoonterecht. Hij noteerde de protocollen en hield registers bij van de registreerde akten. Bij de griffier kon men terecht voor afschriften van een a_selfkte (een zogenaamde vidimus). In kleine heerlijkheden verzorgde hij ook de inning van de grondbelasting (cijns) ten behoeve van de dorpsheer.

Bij de schepenbank behoorde ook dikwijls een bode of preter, die eveneens door de bezitter van de jurisdictie werd benoemd. Hij fungeerde als bode voor de meier, maar werd ook belast met politionele taken te vergelijken met het ambt van veldwachter. Hij verzorgde ook de publicatie van vonnissen (veelal door proclamatie en aanplakken van het vonnis op de kerkdeur), het omroepen van berichten, toezicht op jacht, visserij, landlopers, herbergen, etc.

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie naar: navigatie, zoeken De achternaam, ook wel familienaam of geslachtsnaam, van een persoon is het onderdeel van de naam dat een persoon van voorgaande generaties ontvangt. In het Westen is het het meest gangbare systeem van naamgeving. Het is in de meeste gevallen de achternaam van de vader die aan de kinderen wordt doorgegeven. Met de achternaam wordt de familiale afkomst van de kinderen aangeduid.

De regels die voor naamgeving gelden kunnen van land tot land verschillen.

Algemeen

Volgorde van voor- en achternaam

In Oost-Aziatische talen zoals het Chinees, Vietnamees, Koreaans en het Japans, en ook in het Hongaars, is de volgorde omgekeerd. Men gebruikt daar eerst de familienaam en dan de naam die het kind bij de geboorte krijgt. Bij Mao Zedong is "Mao" dus de familienaam, bij Ho Chi Minh dus "Ho" en bij Kim Il Sung "Kim". In Japan en Hongarije spreekt men van respectievelijk Ono Yoko (voor de kunstenares die in het Westen als Yoko Ono bekend staat) en van Liszt Ferenc voor de bekende Hongaarse componist die wij kennen als Franz Liszt.

Hoofdletters

In het Esperanto wordt een familienaam meestal volledig in hoofdletters geschreven, omdat de sprekers van deze taal veel internationale contacten hebben en het anders niet duidelijk zou zijn welk deel van de naam de familienaam is. Ook in Frankrijk en België (inclusief Vlaanderen) wordt dit vaak gedaan.

Nederland

In het Nederlands, en de meeste andere westerse talen bestaat iemands volledige naam uit zijn of haar voornaam of voornamen gevolgd door de achternaam. Een Nederlandse achternaam kan met een tussenvoegsel beginnen. Tussenvoegsels worden in het Nederlands niet met een hoofdletter geschreven, bijv. in Jan van der Meulen, waarin "van der" met kleine letters wordt geschreven. Een uitzondering hierop geldt wanneer de voornaam niet gebruikt wordt. Het wordt dan "Van der Meulen". Voorbeeld: Meneer Van der Meulen.

Keuze van de achternaam

Iemand die trouwt houdt zijn of haar achternaam, maar krijgt in Nederland het recht om de achternaam van de echtgenoot (of echtgenote) te gebruiken of een combinatie van beider achternamen, met een streepje ertussen. In de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) kan men zijn voorkeur laten vastleggen. Bij het gebruik van een dubbele achternaam - dat wil zeggen, de achternaam van de (eerdere) echtgenoot of van de geregistreerde partner, en de eigen achternaam - is de volgorde niet van belang, die is vrij te kiezen. Heet de partner bijvoorbeeld Janssens en is de eigen achternaam bijvoorbeeld Thijssen, dan mogen zowel Janssens-Thijssen als Thijssen-Janssens gevoerd worden.

Ouders mogen bij hun eerstgeboren kind kiezen voor de achternaam van de vader of de moeder. Kinderen van ongehuwde ouders of geregistreerde partners kunnen alleen de naam van de vader krijgen als deze het kind juridisch heeft willen en kunnen erkennen. Latere kinderen krijgen dezelfde achternaam als hun oudste broer of zus.

Naamswijziging

Mensen die hun achternaam wensen te wijziging, kunnen hiertoe een verzoek indienen bij de Koningin, wier taken in deze worden waargenomen door de dienst Justis van het Ministerie van Justitie. Om voor een achternaamswijziging in aanmerking te komen moet het verzoek te vatten zijn onder de gronden als genoemd in het Besluit Geslachtsnaamwijziging. Een reden kan bijvoorbeeld zijn dat de huidige achternaam als beledigend of aanstootgevend wordt gezien zoals Spruit, Poepjes of Naaktgeboren. De legeskosten voor een achternaamswijziging bedragen (per 3 januari 2007) € 390,00 of € 110,00 als de verzoeker een uitkering of inkomen heeft op uitkeringsniveau.

Zie verder:

·         Nederlands namenrecht

·         Geschiedenis van achternamen in Nederland

België

Keuze van de achternaam

In België geeft de vader de achternaam door.

Het is mogelijk de achternaam te laten veranderen, maar dat mag alleen als er een goede reden voor is. Die reden kan bijvoorbeeld zijn dat de huidige achternaam als beledigend of aanstootgevend wordt gezien zoals Poepjes of Dutroux of omdat men vindt dat de huidige achternaam te vaak voorkomt.

Bij naturalisatie kan een immigrant onder bepaalde voorwaarden een nieuwe Nederlandse of Franse achternaam kiezen.

Duitsland

De Duitse wet verplichtte de echtgenoten om een naam, ‘de Ehenaam’, te dragen. Tot 1976 was dat de naam van de man, na 1976 kon men ook de naam van de vrouw kiezen. Hierbij vond er dus een daadwerkelijke naamswijziging plaats. Dit betekende dat iemands familienaam niet veranderde bij een echtscheiding, tenzij op verzoek. Het was zelfs zo, dat als mevrouw A bij haar huwelijk met de heer B de naam B aannam en na een echtscheiding haar 'nieuwe' naam B behield, dat zij die naam 'door kon geven' aan een nieuwe echtgenoot, indien zij hertrouwde.

Door een uitspraak van het Bundesverfassungsgericht van 5 maart 1991 is de verplichte huwelijksnaam afgeschaft. Het mag, maar het hoeft niet. Kiezen de partners geen huwelijksnaam, dan houdt ieder zijn eigen naam. Voor hun uit het huwelijk geboren kinderen kunnen de ouders een van beide namen kiezen; doen zij dat niet, dan krijgt het kind hun beider namen in een volgorde die, als de ouders het ook daar niet over eens zijn, door het lot wordt bepaald. De ambtenaar van de burgerlijke stand voert de loting uit.

Spaans, Portugees en Catalaans

In het Spaans, Portugees en Catalaans worden de achternamen van zowel vader als moeder gebruikt. Het is echter de naam van de vader die wordt doorgegeven aan de volgende generatie. Zie ook Iberische en Ibero-Amerikaanse namen.

Slavische talen

In Slavische en sommige andere talen worden namen vervoegd als een bijvoeglijk naamwoord of een zelfstandig naamwoord. Daardoor kan men aan de naam ook het geslacht van de persoon zien. De naam van vrouwen wordt soms gevormd door '-aja', '-ova' of iets dergelijks aan de achternaam van de man toe te voegen. Voorbeelden: Piotr Achmatov - Olga Achmatova, Piotr Brodski - Olga Brodskaja.

IJsland

In IJsland gebruikt men geen achternamen. In plaats daarvan worden personen nader aangeduid met de naam van hun vader. Personen die de IJslandse nationaliteit verwerven worden in IJsland geacht

Japan

In Japan wordt de achternaam wel gebruikt, maar staat deze voor de voornaam, waardoor er een tegenstelling ontstaat met Nederlandse benamingen. De familienaam kan in het Japans ook als roepnaam dienen. Hierachter wordt dan de titel van die persoon - zie Japanse titels - geplaatst. Bijvoorbeeld bij de mevrouw Ishikawa wordt dat dan Ishikawa-sama. Dit wordt nooit gebruikt in de eerste persoon.

De Japanse keizerlijke familie is de enige familie in Japan die geen achternaam heeft.

Literatuur

Nederlands repertorium van familienamen. Bd. 1-8. Assen: Van Gorcum 1963-1971.

Zie ook

·         Voornaam

·         Tussenvoegsel

·         Nederlandse spelling van achternamen

·         Patroniem

·         Geschiedenis van achternamen in Nederland

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie De achternaam (of persoonsnaam) van een persoon wordt in het Nederlands altijd met een hoofdletter geschreven, net zoals de voornaam.

Bij een naam zoals Pieter van der Meulen is de schrijfwijze in Nederland en België echter verschillend:

Nederland

In Nederland schrijft men tussenvoegsels met een kleine letter, mits de voornaam of voorletters ook vermeld worden. Zo is het Pieter van der Meulen, P. van der Meulen en de heer P. van der Meulen. Zonder voorafgaande voornaam of voorletter wordt het (eerste) tussenvoegsel met een hoofdletter geschreven: de heer Van der Meulen, De vergadering werd door Van der Meulen genotuleerd.

Bij het op alfabetische volgorde plaatsen van namen wordt in het Nederlands uitgegaan van het 'hoofdwoord' in de achternaam. Pieter van der Meulen zal dus te vinden zijn onder de M, en niet onder V.

Deze schrijfwijze is tot aan de invoering van het GBA (Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens) gehanteerd; echter met de invoering van het GBA is het aan de eigenaar van de naam om te bepalen hoe de schrijfwijze van zijn naam dient te zijn. Zo kan het voorkomen dat tussenvoegel(s) een onderdeel van de achternaam zijn geworden (achternaam is dan van der Meulen); of dat de tussenvoegel(s) al dan niet met een hoofdletter dient/-en te worden geschreven (tussenvoegsel(s) wordt dan Van der of Van Der). Dit ziet men vooral in Zeeuws-Vlaanderen optreden, alwaar de schrijfwijze vanuit België wordt overgenomen.

Bij gehuwde vrouwen die hun meisjesnaam achter de naam van hun echtgenoot zetten, wordt de meisjesnaam ook met een kleine letter geschreven. Zo wordt het Janneke ten Berge-van der Meulen.

Uitzondering zijn namen als d'Ancona. Deze worden altijd met een kleine d geschreven, ook als het gaat om mevrouw d'Ancona.

België

In België wordt de achternaam op dezelfde manier geschreven als deze op de identiteitskaart is aangegeven. Als de naam daarop aangegeven is als Pieter Van der Meulen, schrijft men steeds Van met een hoofdletter. Staat er echter Pieter van der Meulen, dan schrijft men steeds van met een kleine letter.

De schrijfwijze van de naam van een gehuwde vrouw die haar meisjesnaam toevoegt, blijft ook onveranderd. In België is het overigens veel minder gebruikelijk dan in Nederland dat een vrouw gebruik maakt van de familienaam van haar man.

Namen als d'Ancona of D'Ancona worden evenmin aangepast.

Namen met kleine letters kunnen een indicatie zijn dat de persoon tot de adel behoort of adellijke voorouders gehad heeft. Zo wordt de achternaam van de Belgische prinses Mathilde geschreven als d'Udekem d'Acoz.

Voor Nederlanders merkwaardige schrijfwijzen als 'Ver eecke' of 'Van dermeulen', die in België regelmatig voorkomen, zijn vaak te wijten aan fouten bij de inschrijving in het bevolkingsregister door van oorsprong Franstalige ambtenaren.

Analoog gaat de spelwijze van achternamen met andere voorzetsels of lidwoorden erin, zoals De Smet, Op de Beeck, Ten Berge, Van den Eede, Van Wijck, enz.

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie a naar: navigatie, zoeken Het Nederlands namenrecht bevat de regels voor de naamgeving van personen met de Nederlandse nationaliteit en de behandeling van persoonsnamen in Nederland.

In Nederland, en de meeste andere westerse landen bestaat iemands volledige naam uit zijn of haar voornaam of voornamen gevolgd door de achternaam.

Iemand die trouwt houdt zijn of haar achternaam, maar krijgt in Nederland het recht om de achternaam van de echtgenoot (of echtgenote) te gebruiken of een combinatie van beider achternamen, met een streepje ertussen. Het was tot ver in de twintigste eeuw gebruikelijk dat vrouwen de naam van hun echtgenoot op deze manier aannamen. De oorspronkelijk eigennaam van een getrouwde vrouw wordt vaak de meisjesnaam genoemd.

In de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) kan men zijn voorkeur laten vastleggen.

Onder voorwaarden kan men de naam van de ex-echtgenoot ook na een echtscheiding blijven gebruiken, maar dit is niet erg gebruikelijk.

Naam van de moeder

Als de vader niet bekend is, of de moeder of vader wenst dat hij onbekend blijft, zoals bij BOM-moeders, dan krijgt het kind de achternaam van de moeder.

Keuze van de achternaam

Tegenwoordig mogen ouders in Nederland bij hun eerstgeboren kind kiezen voor de familienaam van de vader of de moeder. Kinderen van ongehuwde ouders of geregistreerde partners kunnen alleen de naam van de vader krijgen als deze het kind juridisch heeft willen en kunnen erkennen. Latere kinderen krijgen dezelfde achternaam als hun oudste broer of zus.

Als ouders niet kiezen krijgen de kinderen van gehuwde ouders automatisch de naam van de vader. Kinderen van ongehuwde ouders of geregistreerde partners krijgen automatisch de naam van de moeder.

Naamswijziging

Het is mogelijk de achternaam te laten veranderen, maar dat mag alleen als er een goede reden voor is. Die reden kan bijvoorbeeld zijn dat de huidige achternaam als beledigend of aanstootgevend wordt gezien zoals Poepjes of Dutroux of omdat men vindt dat de huidige achternaam te vaak voorkomt.

Bij naturalisatie kan een immigrant onder bepaalde voorwaarden een nieuwe Nederlandse achternaam kiezen.

Naamswijziging kinderen

Veel verzoeken tot naamswijziging van kinderen hangen samen met relatieproblemen van hun ouders. Na een relatiebreuk bestaat er bij de ouder die het eenhoofdig gezag heeft verkregen (meestal de moeder) soms de wens om het kind haar naam, of de naam van een nieuwe partner te geven. Voor de andere ouder, meestal de vader, kan een dergelijk verzoek als een ontkenning van zijn vaderschap voelen.

De regels voor naamswijziging in dit soort situaties zijn recent gewijzigd. In de nieuwe regels is de leeftijd van het kind doorslaggevend. Voor een kind onder de 12 jaar is wijziging zonder instemming van de andere ouder zeer moeilijk. Voor een kind boven de 12 jaar wordt het in principe toegewezen als het kind dat zelf wil, ook tegen de wens van de andere ouder in.

In nieuw samengestelde gezinnen kan men opteren om de achternaam van de (nieuwe) vader toe te passen op de gemeenschappelijke kinderen. Daartoe geldt een regeling die vergelijkbaar is met adoptie door de nieuwe vader.

Samengestelde geslachtsnamen

Sommige families hebben een zogenaamde samengestelde geslachtsnaam, of 'dubbele' naam. Bij een adellijke familie werd vaak aangegeven tot welk onroerend goed zij behoorde. Soms werd er per familietak aan ander landgoed aangegeven. Een voorbeeld is de familie Bentinck, waar we de geslachten Bentinck tot Buckhorst en Bentinck van Schoonheten kennen. Dragers van zo'n dubbele naam worden vaak aangesproken met alleen de eerste naam (met weglating van het onroerend goed).

Veel dubbele namen van (meestal) niet-adellijke families zijn in de 19e eeuw ontstaan door het doorgeven van moedersnaam als voornaam. Door inadequaat handelen van de burgerlijke stand en onduidelijkheid van de geboorteakte, waar geen duidelijk onderscheid gemaakt werd tussen voor- en achternaam, werd de voornaam later ten onrechte (omdat geen toestemming werd gevraagd) als dubbele geslachtsnaam gevoerd. Bijvoorbeeld, de familie Fentener van Vlissingen heette in de 18e eeuw Van Vlissingen. De in 1794 geboren zoon van Cornelis van Vlissingen en Maria Fentener, Pieter, kreeg als tweede voornaam 'Fentener', en deze dubbele naam is door nazaten van Pieter als geslachtsnaam gevoerd. Dragers van zo'n dubbele naam worden vaak aangesproken met alleen de tweede naam; in het voorbeeld dus met Van Vlissingen.

Volgens het KNAW Meertens Instituut geldt "Het blijkt dat in Nederland 4850 dubbele geslachtsnamen voorkomen, welke gedragen worden door in totaal ongeveer 41.000 personen. Ten aanzien van 1400 van die namen is inmiddels komen vast te staan, dat zij rechtmatig worden gedragen door ongeveer 7500 personen. Voor 113 der overige dubbele geslachtsnamen, gedragen door 1350 personen, is door den Hoogen Raad van Adel tot rectificatie geadviseerd. De overige 3320 dubbele geslachtsnamen worden blijkbaar onrechtmatig gevoerd."

Het is nog steeds mogelijk om via een geslachtsnaamwijziging (via het Kabinet der Koningin) bij het uitsterven van een familietak van moederszijde deze naam toe te voegen aan de familienaam. In theorie is het mogelijk om een lange reeks van namen te krijgen.

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie naar: navigatie, zoeken Een patroniem is een naam, al of niet officieel, die aangeeft hoe de vader van de naamdrager heet. Nederlandse familienamen als Jans(s)en, Willemsen (< 'Willemszoon') en Hendriks waren oorspronkelijk patroniemen.

In Noord-Nederland geven de uitgangen als -ma of -sma dit aan (voorbeeld Jansma, Broersma en Gjaltema). Dit zou oorspronkelijk een verkorting van het woord man kunnen zijn. In bepaalde gedeeltes van Zuid-Nederland was het gebruikelijk om zowel een patroniem als een familienaam te gebruiken, bijvoorbeeld "Jan Jans van Galder". Soms werden daarbij meer generaties vermeld: Gerrit Peter Wouters Jans van der Schuur (Gerrit, zoon van Peter, zoon van Wouter, zoon van Jan).

In ruimere zin kunnen ook de in Groningen, Drente , Overijssel en Gelderland voorkomende familienamen op -ing of -ink tot de patroniemen worden gerekend: Wiebing = afstammeling van Wiebe; Wesselink = afstammeling van Wessel. Maar omdat het achtervoegsel -ing, -inga in de Nedersaksische streektalen een ruimere betekenis "behorende bij" heeft, wordt het in achternamen ook wel aan andere woorden gehecht: Banning, Veltink, Waterink. Het algemeen Germaanse suffix -ing is overigens zeer oud. De afstammelingen van Karel de Grote worden de Karolingen genoemd; zie ook de naam Vikingen.

In Scandinavische talen werd het patroniem gevormd door -son (later -sen in het Deens en Noors), "zoon van" en -dotter (of in het IJslands -dóttir), dochter van". In het Nederlands kwam -dochter ook soms voor. Op het Scandinavische vasteland is de patronimische naamgeving, net als in Nederland, vervangen door een officieel systeem van familienamen, maar op IJsland is het de officiële manier van naamgeving (zie: IJslandse namen).

In Oost-Slavisch taalgebied maakt de zogenoemde отчество (ottsjestvo, vrij vertaald: vadersnaam) nog steeds deel uit van de officiële naam, samen met voor- en achternaam. In Rusland wordt de vadersnaam in alle officiële documenten (zoals paspoort) vermeld, maar niet in de reispas en andere documenten die voor het gebruik in het buitenland bestemd zijn. In het Russisch wordt Ivan, zoon van Nikolaj, Ivan Nikolajevitsj (-jevitsj of -ovitsj is "zoon van", -jevna of -ovna is "dochter van"). Vadersnamen helpen om de verschillende personen, die diezelfde voor- en achternaam hebben, niet met elkaar te verwarren (het geven van meer voornamen gebeurt in Rusland niet).

Langzaam raken de vadersnamen in Rusland in onbruik, hoewel het aanspreken met vervolgens voor- en vadersnaam (bijvoorbeeld Vitali Sergejevitsj) de meest beleefde en officiële aanspreekvorm blijft. Het aanspreken met vadersnaam alleen daarentegen wordt als minachtend beoordeeld, hoewel het ook sympathie kan uitdrukken bij familiair gebruik, bijvoorbeeld in het gesprek tussen een café-uitbater en een (vaste) klant.

In het Roemeens werden -escu en -eanu gebruikt, zoals in Petrescu (zoon van Petre).

In het Grieks is -ides een soortgelijke uitgang als -ing of -ink in Oost-Nederland. De e in deze uitgang is een èta, die in het Nieuwgrieks als i uitgesproken wordt. Veel Griekse achternamen eindigen hierop. In de 17e en 18e eeuw werd deze uitgang ook wel door Nederlanders, die wilden laten zien dat ze hun klassieken kenden, dus hadden kunnen studeren en daarmee tot de betere kringen behoorden, aan hun achternaam toegevoegd: Jansonides.

In Friesland zijn patroniemen hier en daar nog in officieus gebruik. De naam van de vader met de uitgang -s wordt daarbij soms gevolgd door de achternaam, zoals in Pieter Jelles (Troelstra). In het Noord-Brabantse Liessel sprak men tot voor kort nog van Tijsse Toontjes Grardje als men Grard Janssen (1878-1951), zoon van Toon Janssen en kleinzoon van Tijs Janssen, bedoelde.

In het Arabisch is "ibn", in het Hebreeuws "ben" (beide woorden betekenen "zoon") gebruikelijk om in een persoonsnaam de vader aan te geven: Mohammed ibn Joessoef, Baruch ben Samuel.

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie naar: navigatie, zoeken Toponiem is een plaatsnaam (uit het Grieks, topos = plaats, nómos = naam). Volgens het Belgische Nationaal Geografisch Instituut is een toponiem de eigennaam van een geografische entiteit en zou toponiem synoniem zijn met "plaatsnaam". Het begrip toponiem kan men voorstellen als een doorzichtige "overlay", een transparant waarop de namen voorkomen die men in een getypeerd gebied aantreft en daarom beschouwd als een typische naamplaatsing. Zo is Doorn een naam die in onze streken gevonden wordt in de nabijheid van een doornige vegetatie.

Oorsprong

Gehuchten, dorpen, steden en streken kregen vaak hun naam door de geografische verschijningsvorm, de persoon die er woonde, of een gebeurtenis die er plaatsvond. Sommige plaatsnamen zijn onmiskenbaar van Romeinse oorsprong, zoals Utrecht (Trajectum) en Nijmegen (Noviomagus). Plaatsnamen die eindigen op -donk, -holt, -horst, -laar, en -bos stammen van na 1000 na Chr. Nadien zijn veel plaatsnamen verder verbasterd. Byzueden (ten zuiden van) werd Bazuin, wat dus niets met het muziekinstrument bazuin te maken heeft en Riederkerk (kerk te Ried) werd Ridderkerk, wat dus niets met ridders te maken heeft. Groeneweg (Zuid-Holland) dankt zijn naam aan de oorspronkelijke met gras begroeide onverharde weg. Maar de verbastering maakt het soms moeilijk de oorsprong te vinden. Zo duidt Aalsmeer niet op een meer waaruit aal werd gevangen, zoals het stadswapen al sinds 1816 officieel suggereert. En Fretmarashem (naar een persoonsnaam Fretmar) werd uiteindelijk Farmsum

Achternamen

Veel achternamen zijn ontstaan uit toponiemen. Een blik in het telefoonboek zegt genoeg, ze zijn het vaakst te herkennen aan het voorzetsel 'Van'. De achternaam Van Woerden ontstond uit de plaatsnaam Woerden, Van Brussel en Brusselmans ontstonden uit het toponiem Brussel. De naam Van Simpel ontstond als verbastering uit de stadsnaam Saint Pol.

Herleiding

Suffixen, stammen en prefixen in toponiemen zijn onder andere:

Literatuur

Er bestaan verschillende verklarende plaatsnaamkundige woordenboeken. Hieronder staan er enkele per land:

België

Woordenboek der Toponymie van Westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het Land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu. 18 dln. Brugge, 1914-1938: K. De Flou

Toponymisch Woordenboek van België, Nederland, Luxemburg, Noord-Frankrijk en West-Duitsland (vóór 1226) Maurits Gysseling (1960)

Nederland

Lexicon van Nederlandse Toponiemen tot 1200, Künzel R., D. Blok en J. Verhoeff, Amsterdam 1989, uitg, Meertens Instituut

Nederlandse plaatsnamen, Gerald van Berkel, uitg. Spectrum 1995

Nederlandse plaatsnamen, Herkomst en historie, G. van Berkel en K. Samplonius, uitg. Spectrum 2007

Zie ook

·         Hydroniem (waterloop).

·         Odoniem (weg)

·         Oroniem (reliëf)

·         Endoniem (binnenland)

·         Exoniem (buitenland)

·         Lijst van gelijkluidende Nederlandstalige plaatsnamen

·         Lijst van opmerkelijke plaatsnamen

·         Fictieve plaatsnaam in Nederland

·         Geofictie

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie Ga naar: navigatie, zoeken De geschiedenis van achternamen in Nederland gaat over de vroegere Nederlandse gebruiken ten aanzien van achternamen en de wijze waarop achternamen werden ingevoerd in de Napoleontische tijd.

Tot enkele eeuwen geleden waren achternamen in Nederland niet gebruikelijk, tenzij bij adellijke personen die er belang bij hadden hun afstamming via de achternaam te laten vastleggen. Omdat alleen een voornaam, voor de herkenning van de persoon vaak niet voldoende was, werd daar dan een toevoeging aan gegeven die aangaf welke Jan of Marie dan bedoeld werd. De aard van deze toevoeging varieerde van regio tot regio. In veel streken werd hier het zogenaamde patroniem toegepast, een aanduiding die op de naam van de vader was gebaseerd. Jan, de zoon van Willem, werd dan Jan Willems, en Jan, de zoon van Hendrik, Jan Hendriks. In andere streken werd de naam van de boerderij (toponiem) waar men woonde of een aanduiding van een eigenaardigheid of het beroep van de persoon genomen.

In grotere plaatsen was echter ook naam plus patroniem niet voldoende om iemands identiteit uniek vast te stellen, en hier kwam de gewoonte om een familienaam te nemen. Na verloop van tijd hadden in de steden (waar bijvoorbeeld meerdere wevers woonden zoals in Gent of Ieper) en in dichtbevolkte streken (zoals West-Nederland) de meeste mensen wel familienamen. In andere streken (zoals Groningen en Friesland) waren ze echter buiten de steden een zeldzaamheid. Daar hadden bijvoorbeeld alleen de hogere lagen een familienaam, of zelfs alleen de immigranten vanuit streken met familienamen. Bovendien was de overerving van familienamen vaak onregelmatig - in het algemeen kreeg men de familienaam van de vader, maar soms ook die van de moeder of een van de grootouders. Ook kwam het voor dat na een aantal geslachten de familienaam werd gewijzigd of verdween.

In Oost-Nederland werden huisnamen als achternaam gebruikt. Daar heette men naar de boerderij waar men woonde. Zolang de boerderij van vader op zoon overgaat, lijkt dat op een erfelijke geslachtsnaam. Maar de achternaam verandert als men verhuist, bijvoorbeeld om in te trouwen op een andere boerderij. Deze gewoonte wordt in bepaalde gebieden, zoals in Winterswijk, nog steeds gehanteerd. Mensen zijn daar beter bekend bij hun boerderijnaam dan bij hun officiële achternaam. Die namen eindigen vaak op 'ink'. Die uitgang is ook terug te vinden in het woord enk. Daarmee wordt de bij de boerderij behorende es bedoeld, een hoger gelegen akker. Soms is zelfs een combinatie van achternaam en boerderijnaam mogelijk, zoals Leferink op Reinink, Busger op Vollenbroek en Scholte op Reimer. Het achtervoegsel '-ink', '-ing' of '-inga' betekent in het Saksisch ook zoon, zodat 'ink' namen zoals Udink (zoon van Udo) als een gewoon patronymicum kunnen worden gezien.

Om eenheid in de systemen te krijgen, werd in de Napoleontische tijd (1799-1815) besloten dat iedereen die nog geen achternaam had er één moest kiezen, en dat achternamen altijd van vader op kind zouden overgaan. Vaak werd toen een naam ingevuld van waar men afkomstig was. Zo ontstonden onder andere Van Brabant, Van Geel, Van Holsbeeck, Van Aken, Van Brussel... Ook werden veel (afleidingen van-) ambachten of beroepen toen vastgelegd in een achternaam, want zo was men immers bekend: De Wachter of Wachters, De Wever, Cuypers de Volder, Smids...

Aanvankelijk was dit bevel zonder veel daadwerkelijke effectiviteit, maar met de invoering van de burgerlijke stand (18 november 1811) werd het dan toch menens, al werden gedurende geruime tijd nog 'vergeten' mensen van een achternaam voorzien. Vooral bij gehuwde vrouwen kwam het aanvankelijk wel voor dat men niet precies wist welke achternaam in een akte moest worden vermeld omdat bijvoorbeeld de vader en/of de eventuele broers al voor 1811 waren overleden en nog geen familienaam hadden gehad of omdat ze te ver weg woonden om precies te weten welke achternaam zij hadden aangenomen. Vaak werd dan gewoon een achternaam verzonnen die in de volgende akte vervolgens weer een andere kon zijn of men noemde slechts het patroniem van de vader zoals dat voor 1811 meestal gebruikelijk was geweest. De onvrede met de dwang komt tot uitdrukking in namen als Boterkop, Platvoet, Armoedzaaier, Poepjes, Kloot, Naaktgeboren en Zondervan.

Vanaf deze datum was het zo dat een kind altijd de achternaam van de vader kreeg (als er geen vader bekend was, de vader wenste het niet te erkennen, of de moeder wenste de erkenning tegen te houden, kreeg het kind de naam van de moeder). De burgemeester heeft het voorrecht een naam te kiezen van een vondeling. Het was de gewoonte dat een getrouwde vrouw de achternaam van haar man voerde, echter officieel veranderde haar naam niet en hield ze haar 'meisjesnaam'.

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie naar: navigatie, zoeken Een voornaam is een naam die een kind bij de geboorte gegeven wordt, en die geplaatst wordt voor de achternaam.

Functie

De voornamen (het kunnen er meer zijn) onderscheiden in de westerse culturen iemand van anderen met dezelfde achternaam. Dit gaat niet geheel op: mensen met dezelfde achternaam kunnen immers ook identieke voornamen hebben. In sommige gemeenschappen is de voornaam gebaseerd op de doopnaam.

Cultuurverschillen

Er zijn ook culturen waarin de naam een andere functie heeft. Zo is in Indonesië de achternaam niet noodzakelijk een familienaam: een kind kan een andere achternaam worden gegeven dan die van zijn vader. De functie van de voornaam is daardoor ook een andere: in feite zijn het voor- en achternamen samen die de identiteit bepalen. Soms heeft een Indonesiër maar één naam, zodat van een "voornaam" geen sprake kan zijn.

Geslachtsverschillen

De meeste culturen reserveren verschillende verzamelingen voornamen voor jongens/mannen en meisjes/vrouwen. Dit valt soms in de vorm van de naam waar te nemen. In het Nederlands eindigen traditioneel relatief veel meisjesnamen op -a, of zij zijn een verkleinwoord van een jongensnaam.

Indien zulke geslachtsverschillen bestaan, zijn er vaak enkele namen die toch voor beide geslachten worden gebruikt: in het Nederlands zijn Cor, Henny, Piet en Rene enkele voorbeelden; in het Engels zijn er bv. Evelyn en Pat.

In rooms-katholieke kring is het daarnaast wel gebruikelijk een jongen als tweede of volgende voornaam de naam te geven van een vrouwelijke heilige, of van Maria, de Moeder Gods: Rainer Maria Rilke, Joseph Antoine Marie Hubert Luns. Nonnen kregen bij hun intrede in een orde vaak een mannelijke voornaam, maar dit had een heel andere reden: de onthechting van de wereldse identiteit werd ermee onderstreept.

Aantal voornamen

Meerdere voornamen

Tegenwoordig is het meer en meer de gewoonte kinderen slechts één naam te geven, terwijl zij vroeger meestal drie namen kregen. De tweede en derde naam werd dan ook zelden gebruikt en waren vaak de namen van meter, peter, opa of oma.

In vroeger tijden kwam het wel voor dat een tweede voornaam werd ontleend aan een achternaam. De beroemde taalgeleerde Herman Neubronner van der Tuuk (geboren in 1824) dankte zijn tweede voornaam aan het feit dat zijn ouders de achternaam van zijn moeder, Neubronner, behouden wilde zien. In zo'n geval is het voor de buitenstaander soms moeilijk te beoordelen of er sprake is van twee voornamen of van een dubbele achternaam. In Van der Tuuks geval werd Neubronner een voornaam.

In de Verenigde Staten heeft vrijwel iedereen twee voornamen. Men spreekt van first name en middle name, en een van beide wordt vaak geïnitialiseerd: George W. Bush of J. Edgar Hoover.

In Duitsland is het gebruikelijk zich bij alle doopnamen te noemen: Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Karl-Josef Maria Funke.

Dubbele voornaam

Een dubbele voornaam is één voornaam die is opgebouwd uit twee voornamen, zoals Jan-Willem, Jan Jaap. Dubbele voornamen komen zowel met als zonder streepje voor. Zij zijn in feite samenstellingen. Informeel wordt soms wel slechts een van de namen gebruikt (Jan voor Jan-Frederik) of wordt iemand bij de initialen genoemd: J.F.

Conventies in de kunstkritiek

Het voornaamgebruik geeft bij de bespreking van kunstenaars, met name schrijvers, soms verwarring. In het ene geval worden initialen gebruikt: D.H. Lawrence, in het andere geval is de voornaam voluit gebruikelijk: Jane Austen. Vaak wordt ook de voornaam weggelaten waar die overbodig is: de kritiek spreekt wel van William Shakespeare, maar veel gebruikelijker is kortweg "Shakespeare".

Wat de kritiek nooit doet, is tegen de conventie ingaan. Ongebruikelijke aanduidingen als "W. Shakespeare" of "David Herbert Lawrence" worden in lopende kritische tekst door vakgenoten als onoordeelkundig ervaren. De beginnende literator kan hierin geen eenvoudige regel volgen, maar verlaat zich op de conventie.

Roepnaam, bijnaam, koosnaam of vleinaam, schuilnaam

Roepnaam

De roepnaam is de naam waar iemand in de vertrouwelijke sfeer gewoonlijk mee wordt aangesproken. Hij kan dezelfde zijn als de voornaam of een van de voornamen, of daarvan zijn afgeleid. Zo kan iemand met de voornaam Willem als roepnaam de varianten Willem, Wil, Wim, Wiel, Willy, Willemke etc. hebben.

(Een roepnaam kan ook de naam van een radiostation zijn, bijvoorbeeld PCH Scheveningen Radio of een "call" van een zendamateur.)

Bijnaam

Een bijnaam komt in de plaats van een voornaam. Zo kan een bekend voetballer de bijnaam de Kromme krijgen. Zo'n bijnaam kan een positieve connotatie hebben, zoals in het geval van de voetballer, en bij kinderen (Popje, Broertje), maar kan ook als afkeuring en zelfs als scheldnaam fungeren.

Koosnaam of vleinaam

Een koosnaam of vleinaam is een bijzondere vorm van de bijnaam, waarmee een liefkozende relatie tot uiting wordt gebracht.

Schuilnaam

Een schuilnaam is niet noodzakelijkerwijs een voornaam, maar fungeert wel vaak als zodanig. Met name deelnemers aan elektronische informatie-uitwisseling (van chatroom tot online-encyclopedie) bedienen zich vaak van schuilnamen. In dat geval wordt de schuilnaam met een Engelse term "nickname", afgekort "nick" genoemd, hoewel dat woord eigenlijk "bijnaam" betekent.

Pseudoniem of artiestennaam

Een schrijver of een artiest die zijn ware identiteit verborgen wil houden maakt gebruik van een schuilnaam die in verband wordt aangeduid als pseudoniem of artiestennaam.

Opvallende voornamen

Bij het toekennen van voornamen doen zich vaak opvallende verschijnselen voor.

In Aziatische landen is een tendens tot mondialisering merkbaar: kinderen krijgen namen als Daisy of Sonny, terwijl voorheen inheemse namen de boventoon voerden.

Ouders kunnen er soms toe besluiten hun kind een zeer ongebruikelijke, opvallende naam te geven.

Toen een Zweeds echtpaar zijn kind na vijf jaar nog geen naam had gegeven, en daartoe alsnog werd verplicht, koos het uit protest de naam Brfxxccxxmnpcccclllmmnprxvclmnckssqlbb11116. Dit werd in een gerechtelijke procedure afgewezen.

Een Belgisch kind is wel Rolex genoemd, in Nederland komt Pepsi voor. ^[1]

De auteur Simon Vinkenoog wilde in 1965 zijn dochter Mari Juana noemen, maar kreeg daartoe van de toenmalige Burgerlijke Stand geen toestemming.

Wijzigen van de voornaam

Nederland

Een wijziging van de voornaam is in Nederland mogelijk indien de verzoeker hierbij zwaarwegende belangen heeft. Een verzoek tot wijziging van de voornaam wordt gedaan bij de Rechtbank van het arrondissement waarin de persoon geboren is. Bij naturalisatie van een vreemdeling worden voor- en achternaam door de overheid vastgesteld, meestal overeenkomstig de bestaande naam, maar de genaturaliseerde heeft een stem in de uiteindelijke vaststelling.

België

In België kan een verandering van voornaam worden aangevraagd bij de Federale Overheidsdienst Justitie, Dienst Naamsverandering. De toelating tot naamsverandering wordt verleend bij ministerieel besluit, ondertekend door de Minister van Justitie. Daarin verschilt deze procedure van de wijziging van een achternaam, waarvoor een Koninklijk Besluit vereist is.

Voor de wijziging moet een registratierecht betaald worden, dat echter sterk gereduceerd is, indien de verandering wordt gevraagd omdat de oude voornaam belachelijk, hatelijk, vreemklinkend of verwarrend is, bijvoorbeeld als men als man een typisch vrouwelijke voornaam heeft.^[2]

Zie ook

·         Achternaam

·         Bijzondere voornamen

·         Lijst van voornamen

·         Meertens Instituut

·         Naamkunde

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie Ga naar: navigatie, zoeken Een tussenvoegsel is een woord dat deel uitmaakt van een familie- of geslachtsnaam.

In België worden personen volgens hun volledige achternaam gesorteerd, De Clerck komt dus vóór Dossche, allebei onder de D. In Nederland worden persoonsnamen zodanig gesorteerd dat tussenvoegsels in de primaire sortering geen rol spelen. In een eventuele secundaire sorteringsronde spelen ze weer wel een rol. Bij voorbeeld: De familienamen

·         Willem de Vries

·         Willem de Vrieze

·         Willem van de Vries

·         Willem van de Vriezen

·         Willem van der Vries

·         Willem van der Vrieze

·         worden gesorteerd als:

·         Vries, Willem de

·         Vries, Willem van de

·         Vries, Willem van der

·         Vrieze, Willem de

·         Vrieze, Willem van der

·         Vriezen, Willem van de

Iemand die De Vries heet, wordt bijvoorbeeld in het Nederlandse telefoonboek niet onder de D, maar onder de V gevonden. Tussenvoegsels worden in Nederland dan ook in een database apart opgenomen.

Schrijfwijze

In Nederland krijgt het tussenvoegsel een hoofdletter als er geen naam of voorletter aan voorafgaat. Dus: Jan de Vries, maar: de heer De Vries en de heer en mevrouw Jansen-De Vries.

In Vlaanderen behouden tussenvoegsels van persoonsnamen altijd hun originele schrijfwijze: mevrouw Van Der Velde, mevrouw J. Van Der Velde en Jan Vanden Broucke.

In veel gevallen worden de tussenvoegsels gebruikt zonder spaties, zoals bijvoorbeeld Declerck. Veelal worden ze echter niet meer als zodanig herkend, omdat meerdere tussenvoegsels zijn samengevoegd. Voorbeelden hiervan zijn legio: Vermeer (i.p.v. van der Meer), Vermeulen (i.p.v. van der Molen) etc..

Zie Nederlandse spelling van achternamen voor meer details.

In het Duits verdwijnt het tussenvoegsel als er geen voornaam voor staat. Bekendste voorbeeld hiervan is Ludwig van Beethoven, ofwel Beethoven.

Lijst van (min of meer) Nederlandse tussenvoegsels

Vernoemen

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie a naar: navigatie, zoeken

Vernoemen is het geven van de naam van een persoon aan een pasgeboren kind. Die persoon kan zijn:

·         Een familielid, zoals in vroeger tijd heel vaak gebeurde

·         Een beroemd of bekend persoon, zoals een kunstschilder of een popster

·         Een heilige uit een religie

·         Tegenwoordig worden kinderen zelfs naar steden of hotels vernoemd

In Nederland is het vernoemen eeuwenlang aan vaste regels gebonden geweest. De eerste zoon werd vernoemd naar de vader van de vader, de tweede zoon naar de vader van de moeder, de derde zoon vaak naar de overgrootvader (vaders vaderzijde) of een ander (overleden) familie-lid, etc. Analoog gold dat voor meisjes. Het eerste meisje werd vernoemd naar de moeder van de moeder, het tweede meisje naar de moeder van de vader en het derde dan naar de overgrootmoeder van moeders moederszijde, etc.

In oude geboorte-registers kom je soms tegen dat er in één gezin achter elkaar drie jongens met dezelfde naam werden geboren. Je weet dan zeker dat de eerste twee kinderen heel jong zijn overleden en de vernoeming dus opnieuw moest plaatsvinden.

Onomastiek of naamkunde is de studie die de betekenis, de oorsprong en de verspreiding van namen onderzoekt. Het woord is afgeleid van het Griekse woord onoma (naam).

De onomastiek heeft als stromingen :

antroponymie voor- en achternamen (van de Griekse woorden Antropos(mens) en nymie(naam)

toponymie plaatsnamen (van de Griekse woorden topos(plaats) en nymie (naam).

Het is verwant aan de etymologie die de oorsprong van woorden onderzoekt, en de genealogie of voorouderonderzoek.

Verzameling opgemaakt door Harm Hillinga,
jan. 2009